کرونا ویروس تاجدار حالا در قامت یک امپراتور ،مقتدرانه دنیا را در یک نبرد آرام و بی صدا تسخیر کرده!! پیامد های سخت این ویروس نامرئی علاوه بر سلامت ساکنین جهان موجب تغییر در سبک زندگی، شیوه زیستن فرد و تعاملات با جامعه در زمینه فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی وسیاسی شده است.
پایگاه خبری سنگ نوشته، یادداشت- تغییری که در ابتدا ی شیوع بیماری کرونا در دنیا به جدیت مورد توجه قرار گرفت و مهمترین راهکار مقابله با این ویروس خطرناک بود. در ایران با شیوع کووید ۱۹ برنامه های متعدد زندگی اجتماعی، از بازار تا ادارات،مدارس،دانشگاه،اماکن مذهبی، بقاع متبرکه،مشاغل پر خطر و حتی دید و بازدیدهای عید نوروز تحت تاثیر این ویروس قرار گرفت. از طرفی رفتارهای فردی و اجتماعی خاص ایرانیان مانند دست دادن، احوال پرسی و روبوسی دچار تحول شد تا سلامتی مردمان سرزمین تضمین شود.ماه های اولیه از اوایل اسفند ماه تا فروردین اکثریت مردم با انسجام توصیه های بهداشتی را رعایت می کردند تا اوضاع به سمت کنترل و مهار بیماری پیش می رفت به یکباره مسافرت ها،دید و بازدید،مراسم سنتی،ترحیم،عروسی آغاز و بلا فاصله آمارها ی ابتلا افزایش یافت، بار دیگر نگرانی به جامعه ایران بازگشت با بررسی شواهد در استان های درگیر یا به اصطلاح قرمز مانند لرستان شیوع بیماری به دو شاخص مهم ارتباط دارد:۱- ریشه در سبک زندگی ۲- ناتوانی مدیران برنامه ریز در کنترل اجتماعی و آگاه سازی.
سبک زندگی
سبک زندگی مقوله ایی که با رفتار های اجتماعی فردی آغاز و در سطح کلان نظام اجتماعی نمود پیدا می کند.در این میان حلقه‌های واسطی قرار دارند که نسبت بین افراد و کل جامعه را برقرار می‌سازند. این واسطه‌ها عبارتند از خانواده، رسانه‌ها، مدرسه، دانشگاه، احزاب،تشکل‌های سیاسی، مساجد، پایگاه‌های مذهبی، باشگاه‌ها ، مجتمع فرهنگی تفریحی، شبکه های اجتماعی، فضای مجازی و موضوع مهمتر در ساختار اجتماعی لرستان طایفه گرایی، عشیره و قبیله است که به عنوان یک ساختار قدرتمند اجتماعی در هزاره سوم کماکان نقش مهمی در بسیاری از مناسبات اجتماعی چون صحنه انتخابات،نزاع های دسته جمعی،مراسم ختم ،عروسی و… ایفا می نماید.بطوریکه افراد با هر درجه و منزلتی را هم در ساختار قدرت خود هضم می نماید.
تغییر سبک زندگی ضرورت سلامت جامعه
کرونا ویروس خطرناک نه تنها موجب بیماری مهلک و مرگ می شود بلکه ساختار اجتماعی را هم متحول نموده پیامی که به همه مردم جهان دارد تغییر سبک زندگی است.سبک زندگی فردی و اجتماعی هشداری برای حفظ طبیعت،خط قرمزی برای انسان طغیانگر وفریادی برای حفظ حیات زمین پیامی که در مدت کوتاه خانه نشینی انسان پیامد آن کاهش تصادفات ناشی از خطای انسانی،آرامش محیط زیست،کاهش آلودگی هوا،کاهش مصرف سوخت و گاز های گلخانه ایی بود. کشورهایی که در مهار و کنترل کرونا موفق عمل می نمایند،مردم در کنار مسئولین سبک زندگی را با شرایط ایمن یا همان رعایت دستورالعمل های ساده پزشکی چون: فاصله اجتماعی،شستن دست،پرهیز از تجمعات و مهمتر از همه در خانه ماندن برای حفظ سلامت خود،خانواده و اجتماع تغییر داده اند.
مردم داری آیین کهن
مردم داری آیین، مسلمانی است که ریشه در تمدن اسلام و هویت ایرانی دارد.منزلت اجتماعی افراد در نوع نگاه به مردم و همزیستی مسالمت آمیز در اجتماع تعریف می شود.آیینی که بزرگان این سرزمین در لرستان به یادگار گذاشتند و در غم و شادی،کار وتلاش،عمران وآبادی،امنیت و دفاع از وطن حول محور عقلانیت و عشیره سالیان دراز به یادگار مانده، اگر چه دنیای مدرن بخش هایی از آن را به تاراج فراموشی برده اما بازهم اصالت و هویت نوعدوستی در مراسم مختلف به وضوح دیده می شود و باید این آیین حفظ شود.ولی در شرایط دشوار کنونی بزرگ منشی و اصالت باید به گونه ایی دیگر تعبیر شود.بدون شک مسلمانی و بزرگ مردی امروز در حفظ سلامت هم نوعان و هموطنان است.عبور از روزهای سخت کرونا جز با ایثار و فداکاری در دو مقوله مهم لرستان مراسم ختم و عروسی امکانپذیر نیست.دو مسئولیت مهم برای جوانان و خانواده جوانان سبک زندگی برگزاری مراسم را با عقلانیت از تجمع به سمت فرد ی شدن همانند جوانان دهه شصت دوران دفاع مقدس!! بزرگان با صبوری مراسم ختم را به تاسی از ائمه اطهار در کمال سادگی و خانوادگی برگزار نمایند. این رفتار متمدن فرهنگی در تاریخ به یادگارخواهد ماند.
کنترل اجتماعی
مدیران ارشد و برنامه ریز استان در حباب بی برنامه و به دور از شناخت اجتماعی در مواجه با بحران منفعلانه و عملکرد ضعیف دارند. بطوریکه خود را غرق در جلسات تکراری، مصاحبه آماری نموده اند.در بعضی موارد هم به توصیه های اخلاقی و باید ها تکیه می کنند باید فاصله اجتماعی رعایت شود.باید با ماسک وارد ادارات شد.باید مراسم ختم برگزار نشود و اعلامیه چاپ نشود.باید خدمات الکترونیکی ارائه شود وباید هایی که معلوم نیست با چه سازوکاری انجام شود.
غافل از اینکه نظام پیچیده اجتماعی وتصمیم سازی برای بحران نیازمند نگاه متخصصانه و متعهدانه ایی است که نزد مسئولین یافت نمی شود.ویا حاضر به مشورت با آگاهان اجتماعی هم نیستند.
روش اجرای کنترل اجتماعی
برنامه نظارت و کنترل اجتماعی در شرایط بحران با ارزش گذاری هنجارهای جدید،احترام به رسوم ،آداب دیرینه یک جریان شخصی و دستوری نیست که صرف مصاحبه و توصیه عملی شود. مهمترین هدف نظارت و کنترل اجتماعی نفوذ در مخاطبین و اثر گذاری شخصیت های اجتماعی یا گروه مرجع است که به عنوان نقطه ضعف اصلی مدیران در تمام برنامه ها به ویژه بیماری کرونا مشهود است و تکیه بر ژست های اداری کرده با فاصله اجتماعی فراوان برای جامعه تصمیم می سازند!!فارغ از هر گونه همنوایی اجتماعی از سوی مردم و نخبگان.
از طرفی در برنامه نظارت و کنترل اجتماعی ممکن است با مقاومت ومخالفت منحرفان اجتماعی نادیده انگاشته شود که در چنین شرایطی اقتدار و دامنه نظارت افزایش یافته تا هنجار شکنان منحرف را در فرآیند کنترل اجتماعی قرار دهد. اقتداری که در قامت مدیران برنامه ریز مشاهده نمی شود.
بهنام فروتن نیا
نویسنده و تحلیل گر اجتماعی
