قاچاق یعنی انتقال پنهانی یک چیز از یک نقطه به نقطه دیگر که می تواند به شکل های مختلف و از طریق انواع پنهان سازی‌ها صورت گیرد.
پایگاه خبری سنگ نوشته، یادداشت- قاچاق می‌تواند گونه های مختلفی داشته . به عبارت دیگر بر اساس نوع چیزی که به صورت پنهانی از مکانی به مکان دیگر منتقل می شود. قاچاق انواع مختلفی خواهد داشت.
کلمه قاچاق از کلمه ترکی (قاچماق) گرفته شده و به معنای گریزاندن بوده و در فرهنگ علوم اقتصادی، به صورت زیر تعریف شده است: ” وارد کردن مال التجاره مشمول عوارض گمرکی به یک مملکت به طوری که نه از گمرک بگذرد، نه به ماموران دولت برای بازدید و پرداخت حقوق گمرکی ارائه شود”.
قاچاق کالا، در همه کشورهاي جهان به عنوان يک معضل اقتصادي- اجتماعي شناخته شده است.
پديده ناهنجار قاچاق، يک عامل بازدارنده و مشکلي پيچيده و چند بعدي است ، از پیامدهای قاچاق در کشورهاي جهان سوم، ايجاد بي‌هويتي فرهنگي و القاء تفکر عدم خودباوري در توليد صنايع و فراگيري فناوري را می توان برشمرد زیرا قاچاق، موريانه‌وار توانمندي‌هاي فرهنگي و اقتصادي كشورها را از درون تهي مي‌كند.
پدیده قاچاق مرزهای اقتصادی و ملی کشور را تخریب می کند و مانع از بهره گیری مناسب از توانمندی‌ها و استعدادهای بالفعل و بالقوه اقتصادی می‌شود که یکی از عوامل برهم زننده تعادلات امنیتی و اجتماعی و درآمدی است که نگرانی های عمده برای مردم و مسئولان و سیاست گذاران کشوری در بر دارد.
قاچاق كالا؛ اقتصاد كشور را از نظر توليد، سرمايه‌گذارى، صادرات و اشتغال تحت تأثير قرار داده و آثار مخربى بر آنها مى‌گذارد.
از عمده‌ترين تأثيرات منفی قاچاق كالا، تأثيرات آن بر سرمايه‌گذارى است. در اين ميان، برخى محصولات به صورت سازماندهى و جهت‌دار با هدف تهاجم به ارزش‌ها و معيارهاى اخلاقى به داخل كشور قاچاق و از لحاظ بُعد فرهنگی و اخلاقی باعث اختلال می‌شوند و افزايش فاصله طبقاتى، هدر رفتن منابع ملى، تضعيف كارآمدى و كاهش امنيت عمومى از پيامدهاى نامطلوب سياسى قاچاق مى‌باشد.
معضل قاچاق کالا و ارز، از مسائل و بحران‌های چند لایه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که دامن گیر جوامع انسانی شده و مخاطرات بسیاری ایجاد کرده است.
در علت شناسی پدیده قاچاق معمولا به فقر اشاره می شود، ولی فقر هم می‌تواند علت و هم می تواند معلول قاچاق باشد، این اثر پس از شکست تولید و کاهش اشتغال و درآمد، عارض می شود یعنی با افزایش قاچاق کالا، فقر در جامعه از آن‌چه وجود دارد بیشتر می شود. با افزایش فقر، فساد اجتماعی بیشتر شده و در صورت تداوم و تشدید آن، بحران های اجتماعی بروز می کند.
فقر و ناامنی های اجتماعی از دیرباز با شرایط اقتصادی رابطه مستقیمی داشته است، در مطالعات جرم‌شناسی، فقر از شاخص های مهم بحران اقتصادی است که با گذشت زمان برای نظم اقتصادی و اجتماعی یک کشور خطر آفرین است.
در کنار قاچاق کالا به وجود آمدن شغل های کاذبی همچون توزیع کننده و فروشنده این اجناس قاچاق متصور است که این خود می تواند عاملی برای افزایش دیگر جرایم و آسیب‌ها باشد.
مهمترين اثر منفي قاچاق کالا، ضربه به توليدات داخلي و صنعت و افزايش آمار بيکاري در جامعه است و اين امر خود به خود زمينه‌ساز بسياري از ناهنجاري‌هاي اجتماعي مي‌باشد.
قاچاق کالا صرف‌نظر از اثرات و نتایج اقتصادی دارای آثار و نتایج سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز می‌باشد.
اثرات قاچاق کالا موضوعی است که فقط مربوط به یک استان خاص یا یک شهرستان نیست و اثرات منفی آن بر کل کشور است.
چند سالي است كه تابلوي قاچاق دركشور شكسته شده وبه دايره المعارف ايرانيان افزوده شده است.آنقدر قاچاق كالا اهميت دارد كه باندهاي مختلف حاضرند محموله هاي خود رابيمه كرده وروانه بازارهاي هدف كنند.
قاچاق كالا در كشور علاوه برآثار مخرب اقتصادي از بعد اجتماعي نيز به عنوان چالش قابل بررسي است .قاچاق كالا به عنوان تهديد جدي برسر راه تجارت آزاد هزينه هاي بي شماري بر بدنه اقتصادي كشور تحميل مي كند وفرهنگ اقتصادي كشور را مورد تهديد جدي قرار مي دهد.
قاچاق در واقع نمونه اي از بيماري اقتصادي است كه عمدتأاز خارج به كشور سرايت مي كند فلذا پديده قاچاق يك عامل بازدارنده ومنفي در جهت رشدوتعالي اقتصادي،فرهنگي واجتماعي كشورهاست ودر قوانين تمامي كشورهاي جهان از اين پديده ضد اجتماعي به عنوان يك آسيب جدي كه موجب ركود واختلال در سيستم جامعه مي شود نام برده شده است وتمهيداتي جهت پيگيري ومجازات مرتكبين در نظر گرفته شده است.
قاچاق دلايل مختلفي چون رفتار مصرف كننده،فرار سرمايه داران از هزينه هاي گمركي،توليد باكيفيت ومرغوب درخارج از ايران،تغيير شرايط اقتصادي وافزايش قدرت خريد مردم،تغيير سبك زندگي مردم،ارزان تر بودن كالاهاي خارجي،سودجوي،عدم فرهنگ سازي دربحث م
صرف كالاهاي ايراني،نظارت سطحي وجريمه پايين،فساد اقتصادي،تخريب هدفمند از سوي معاندان ودشمنان است که مبارزه با آن نيازمند عزم ملي و توجه دقيق به شاخص هاي علمي دارد.
ورشكستي كارخانه ها و كارگاه هاي توليدي، از بين رفتن تدريجي كشاورزي، كاهش فرصتهاي شغلي، توزيع ناعادلانه ثروت، ايجاد فرهنگ مصرف گرايي، ايجاد زمينه جهت رانت خواري و…آثار سويي هستند كه همواره اقتصاد و توليد ملي يك كشور را تهديد مي كنند.
قاچاق كالا در استان لرستان به علت همجوار بودن با استانهاي غربي و جنوبي كشور افزايش چشمگيري داشته است به طوري كه همه روزه شاهد توقيف محموله هاي قاچاق در استان هستيم عمده ترين كالاهاي قاچاق به استان لرستان چاي،سيگار،لوازم خانگی،اسلحه،لوازم آرايشي،لوازم برقي و پوشاك والبسه،مواد خوراكي ، مي باشد.
تجارب قبلي نشان داده که در مبارزه با قاچاق برخوردانتظامي و قضائي چندان مثمرثمر نبوده و در صورت توجه به راهکارهاي فرهنگي و پيشگيرانه و ايجاد شغل نقش موثري در کاهش قاچاق خواهد داشت بديهي است که تدوين قوانين و حمايت از تجارت و توليد داخلي و توجه به ارزش هاي انساني و اخلاقي موجب تامين امنيت عمومي بويژه در مناطق مرزي مي گردد.
آثار و پيامدهاي قاچاق كالا
قاچاق مي تواند اثرات زيانباري را برجامعه وارد كند كه بعضأ غير قابل جبران مي باشند.برخي از مصاديق آن به شرح زير است:
۱-افزايش ثروتهاي بادآورده گروهي كه براي كسب منافع خود قوانين جاري را ناديده مي گيرند.
۲-افزايش دامنه بيكاري و بزهكاري
۳-تلف كردن تلاش كارگران وتوليد كنندگان كه قصد دارند ميهن اسلامي خود را به خودكفايي برسانند.
۴-به خطر انداختن سلامت وامنيت مصرف كنندگان به لحاظ عدم كنترل بهداشتي واستاندارد كالاهايي كه از طريق غير مجاز وارد مي شوند.
۵-لطمه واردكردن به منابع محدود ارزي كشور و درآمد دولت.
۶-رواج كالاهاي خلاف شئون مذهبي،ملي،غير بهداشتي و غير استاندارد و نهايتأ نابودي ارزشهاي مقدس اسلام وهويت مذهبي و ملي.
۷-اخلال در بازار صادرات كشور.
۸-عدم تحقق شعار اقتصاد مقاومتي وعدم رونق توليد در كشور.
۱-کاهش درآمدهای دولت، ناشی از عدم وصول درآمدهای حاصل از تعرفه های گمرکی
۲-تضعیف تولید کنندگان داخلی و صدمه زدن به واردکنندگان قانونی کالا
۳-ایجاد درآمدهای نامشروع برای قاچاقچیان(احتمال افزایش پولشویی در کشور)
۴-انباشت ثروت در دست برخی از افراد
۵-کاهش سطح اشتغال(به ازای هر میلیارد ریال واردات قاچاق، سالانه یک صد هزار فرصت شغلی از دست می رود)
۱-از بین رفتن ثبات اقتصادی کشور
۲-خارج شدن کنترل امور اقتصادی از دست دولت
۳-بی اعتمادی به دولت و نظام اقتصادی کشور
۴-رویکرد مصرف کالای خارجی به جای تولید داخلی
۵-ایجاد یأس و ناامیدی در سرمایه گذاران، جهت به کارگیری سرمایه خود در امر تولیدات داخلی
علل و عوامل قاچاق کالا
علل فرهنگی
تبليغات گسترده شبكه هاي ماهواره اي ، فقر فرهنگي حاكم برمردم ،عدم فرهنگ سازی مناسب توسط نهادهاي دولتي وادارات بین مردم که در آمد حاصل از پدیده قاچاق را برای خودبعنوان يك شغل مباح و حلال ونوعی تجارت می دانند،ضعف اعتقادات مذهبي، فقر فرهنگي،عدم وجودامكانات آموزشي وكم كاري واحد هاي فرهنگي،ضعف اعتقادات دینی، پايين بودن سطح سواد افراد قاچاقچي،ضعف برنامه هاي فرهنگي،گسترش روحيه تجمل گرايي در مردم،چشم وهم چشمي در بين مردم وگرايش به كالاهاي لوكس خارجي، عدم بلوغ فرهنگي اجتماعي مردم ،عدم تشخيص مضرات قاچاق،عدم تربيت صحيح،ضعف پایبندی افراد به باور هاو ارزش ها،ترجیح منافع فردی به منافع اجتماعی و همچنین ضعف اعتقادات در گرایش ها مذهبی در بین برخی افراد، توسعه نيافتگي وتهاجم فرهنگي از طريق ارزش هاي اخلاقي،مذهبي و… ،تغيير در آداب ورسوم وبه وجود آمدن فرهنگ مصرف گرايي ودر نهايت موجب ايجاد تمايل مردم به سمت كالا هاي مصرفي وارزان غير استاندارد مي شود كه غالباً اين كالاها بصورت قاچاق وارد كشور واستان مي شود،تبليغات پر رنگ ولعاب كالاهاي غير استاندارد در ماهواره ها،عدم شكل گيري برنامه هاي فرهنگي در زمينه پديده شوم قاچاق وتاثير مخرب آن در فرهنگ از سوي سازمانها ونهادهاي ذيربط در حالي كه عوامل فرهنگي يكي از مهمترين عوامل قاچاق بشمار مي روند در اين خصوص اقدامات خاصي صورت نپذيرفته است، كم توجهي مسئولين فرهنگي يا رسانه هاي جمعي(صدا وسيما)در آموزش وارتقاء فرهنگي مردم از طريق بيان كردن تبعات منفي پديده شوم قاچاق.
علل سیاسی
وجود دشمنی کشور های غربي با کشورمان و تلاش آنها برای تضعيف اين كشور، ایجاد اختلاف ارزی در ایران و کشور های همسايه،طولاني بودن مراحل واردات قانوني كالا، محاصره اقتصادي كشور،ضديت كشورهاي غربي با جمهوري اسلامي،اختلاف قيمت ارز ،پايين بودن قيمت اجناس خارجي، حمایت کشور های همسايه از قاچاق كالا به ايران، عدم برنامه ريزي
مسئولين در امر كاهش قاچاق، رانت هاي سياسي،نفع كشور هاي خارجي،مقاصد سياسي كشورهاي خارجي،جنگ نرم دشمن عليه ايران، عدم تدبير خاص مديريتي وسياسي در جهت برخورد با پديده قاچاق كالا وارز،نگرش هاي سياسي كشور هاي در تقابل با ايران جهت اختلال در سيستم اقتصادي كشور.
علل اقتصادی
سود آور نبودن فعاليت كشاورزي،كمبود وجود صنايع،ورشكستگي شركت ها، ،بيكاري زياد،عدم حمايت از كشاورزان،دسترسي آسان به اين نوع كالاها در مرزهاي غربي وجنوبي كشور،سود بسيار بالاي كالاهاي قاچاق ووسوسه افراد بيكارباعث گرايش به قاچاق مي شود، وضعيت اقتصادي بد بيشتر مردم بخصوص روستائيان،عدم تلاش در زمينه اشتغال زايي برای جوانان،بالا بودن هزینه های زندگی، بالا بودن عوارض گمرکی، كم كيفيتي اجناس داخلي،بيكاري ،عدم رسيدگي به مشكلات كشاورزي ودامداري،افزايش رهن واجاره مسكن ومغازه ،سود دهي بالاي قاچاق كالا،گسترش روحيه مصرف گرايي در بين مردم،تورم، كاهش قدرت خريد مردم وسعي آنان در خريد كالاهاي ارزان كه از طريق قاچاق وارد مي شوند، ضعف توليدات داخلي،ضعف سرمايه گذاري داخلي،ضعف گمركات،ضعف فرهنگ اقتصادي مردم،ضعف بخش خصوصي،عدم انسجام سياست اقتصادي ،سود کلان ناشی از قاچاق ،فقرشديد درروستاها، نزديكي اين منطقه با استانهاي مرزي ودسترسي سريع وبا هزينه كم با كالاهايي كه از اين طريق به لرستان منتقل مي شوند، ورشكستگي كارگاه هاي استان،عدم حمايت از توليدات داخلي،پايين بودن سطح درآمد،تبعيض ونابرابري در بهر ه مندي ازاشتغال ودرآمد ودر نتيجه ايجاد فقر وتنگدستي وبيكاري در سطح استان،عدم سرمايه گذاري داخلي وخارجي،عدم تطابق كيفيت وقيمت كالاهاي داخلي وخارجي.
علل روانشناسی
احساس حقارت در جوانان به علت بيكار بودن،مقايسه افراد بي بضاعت با افراد متمول جامعه اين امر باعث مي شود تا افراد براي بالا بردن سطح زندگي اقدام به قاچاق نمايند، تاثير پذيري روحي ورواني جوانان از بيكاري،عدم قبح قاچاق كالا در بين مردم. عدم پايبندي به حلال وحرام،نداشتن هويت،رقابت منفي بر ثروت اندوزي،ضعف اركان شخصيتي،عدم تربيت صحيح ديني،ضعف خانواده ها در الگوسازي براي تربيت فرزندان.
علل اجتماعی
سطوح وطبقات مختلف زندگي وعدم ثبات شغل وهمچنين نگاه حسرت گونه اقشار طبقه پايين جامعه به طبقات بالاي جامعه يكي از علل قاچاق توسط اقشار كم درآمد جامعه است،از لحاظ اجتماعي بدليل اينكه قاچاق داراي سود سرشاري بوده وقاچاقچيان درمدت زمان كوتاهي با انجام قاچاق از لحاظ اجتماعي جايگاه وموقعيت كاذبي به دست مي آورند ،ازاين رو موجب تشويق مردم وجوانان درگرايش به قاچاق مي شود،عدم برنامه ريزي مناسب براي كار آفريني،عدم توجه به اهميت موقعيت جغرافيايي وشرايط مناسب اين منطقه براي كشاورزي ودامپروري،عدم سرمايه گذاري براي تاسيس كارخانه وكارگا ه هايي كه توان جذب نيروهاي بالقوه ي اين منطقه را داشته باشد،وجود محروميت زياد در اين استان،غير جاذب بودن روستاها وعدم جذب نيروي فعال روستايي در روستاها وسوق دادن آنان به شهرها،عدم حساسيت مردم ومسئولين،عدم نكوهش قاچاق كالا دربين مردم،بوروكراسي شديد اداري،ايجاد رانت به دلايل قوانين متعدد در زمينه شرايط واردات كالا،ممنوعيت قانوني واردات كالادر شرايطي كه تقاضاي مصرف داخلي براي آن وجود دارد وتوليدات داخلي پاسخ گوي نياز نمي باشد،ترويج روحيه مصرف كالاهاي خارجي،عدم تقويت بخش خصوصي،عدم بهره وري ،عدم بهره گيري از سرمايه خارجي،عدم وجود كار واشتغال،گراني اقلام مصرفي وخوراكي داخلي ،عدم اختصاص امكانات آموزشي ورفاهي وبهداشتي براي روستاها،عدم تناسب تحصيلات دانشگاهي با بازار كار،عدم توجه مردم به حرفه آموزي،گرايش مردم به كارهاي دولتي،اختلافات طبقاتي، فقر،بيكاري،بي سوادي،فقر ارزشي ، نبود مشاغل،وجود تقاضا براي اجناس خارجي،عدم اطمينان مردم به كيفيت كالاهاي داخلي، مهاجرت از روستا به شهر،كاهش امنيت عمومي عامل موثري براي ايجاد انگيزه اختلال گران اقتصادي مي باشد ودرنهايت برروي قاچاق كالاها اثر مثبت مي گذارد،عدم وجود اطلاعات وآگاهي مردم دربحث شناسايي كالاي قاچاق وغير قاچاق.
پیشنهادات:
*هماهنگی دستگاه ها،سازمانها در ایجاد مشاغل زود بازده
* بها دادن به کار و تولیدات داخل و افزایش کمیت و کیفیت کالاهای تولید داخلی
*حساس کردن مردم نسبت به قاچاق کالا
*ایجاد وحدت رویه بین دستگاه ها ی قضایی و نیروی انتظامی و سایر ارگان ها برای مقابله با این پدیده
*دخالت دادن ادارات وارگانهايي همچون گمرك،اداره اطلاعات،بازرگاني،بسيج وسپاه وساير دستگاههاي ذيربط درامر پيشگيري از قاچاق كالا.
*اصلاح ساختار اداري ومبارزه با فساد اداري و رانت خواري.
*فعال شدن سازمان هایی که میتوانند در حوزه فرهنگی باعث مقابله با این پدیده شوند
* گسترش فعالیت مساجد و حوزه های فرهنگی در مقابله با این پدیده.
*اطلاع رسان
ی از طریق روزنامه ها،رادیو،تلوزیون و..در مورد آثار و پیامدهای سوء این پدیده
*ایجاد پایگاه های فرهنگی در روستاها و مناطقی که آمار قاچاق زیاد می باشد.
*فعالیت اداره فرهنگ و ارشاد و اداره تبلیغات اسلامی و اداره آموزش وپرورش در زمینه های اعتقادی و ارزش های دینی
*آموزش و آگاه‌سازی مردم نسبت به معضلات و پیامدهای قاچاق
* تشویق مردم از طریق اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دادن به آنها جهت خرید کالاهای تولید داخل کشور، مبارزه با فرهنگ مصرف کالاهای خارجی و افزایش رضایت‌مندی مردم از کیفیت کالاهای تولید داخل
* ارائه یک الگوی مصرف صحیح در داخل که موجب گرایش افراد به مصرف کالاهای داخلی شده و موجب رونق اقتصادی در کشور شود.
سرگرد مهدی حسنوند
ریس اداره برآورد اجتماعی و افکارسنجی معاونت فرهنگی و اجتماعی فا.ا. لرستان
