خوشه های رنج

نرگس سپه ند- عوامل جهادکشاورزی می گوید: این مردم بی بضاعت برای روزی خود برنج می کارند و طرح تبعیت از الگوی کشت هم رعایت می شود اما در نیم نگاهی از منطقه پاپی خالدار تا الشتر می بینیم، زمین یکدست برنج است.خبر به گوش شرکت آب منطقه ای می رسد آسیب مخرب کشت محصولات آبدوست را نفی نمی کنند اما در نهایت می گویند: اهرمی قانونی در برابر کشاورزان شالیکار ندارند چون فقط کشت خشخاش جرم محسوب می شود!
بهشت لرستان طی سالهای اخیر قربانی کشت محصولات آبدوست شده بعد هم گلایه می کنیم چرا هوا گرم شده چرا خرم آباد دیگر خرم هوا نیست!
اگر کشاورز خرمدره در این بهشت بی بضاعت مانده نشانگر این است که دانش کشاورزی کارآمدی ندارد چگونه است که کشاورز ترک در منطقه خاوه نورآباد، خروار خروار سیب زمینی بار می زند و کشاورز ما از نداری و خساست زمین دم می زند!
بی پرده باید گفت: یا مردم تنبلی داریم با مرکز تحقیقات جهاد به خوبی به رسالتش عمل نمی کند که دانش کشاورزان ما اندک است.
کانال اطلاع رسانی شرکت آب منطقه ای استان لرستان شاید ده ها بار در طول هفته تیتر بزند:کشت محصولات آبدوست ممنوع شد..
کشکان خشک می شود ..
پدیده خشگیدگی در راه است…..
یک شب هم که گفتند: کشکان نجات پیدا کرد…
این وسط هیچ مدیری راهکار نمی دهد اگر در لرستان حرفهای بزرگ محدود به تیتر نبود هم اکنون جزو بیکارترین استانهای توسعه نیافته نبودیم.
گراف خوشه های رنج سردرگمی عجیبی ندارد.این خوشه ها از دیرباز در خاک این بهشت بی والی ریشه دوانده است.به قول استادم این استان بیش از ضعف مدیریتی از ضعف فرهنگسازی در حوزه توسعه اشتغال پایدار رنج می برد.
بدیهی ست که تماشای شالیزارهای سبز کنار جاده چیز بدی نیست، پر شدن سبد اقتصادی خانوارهای کشاورز هم خبری نگران کننده ای نیست.
یکی از کشاورزها می گفت: خب کار نیست.درآمد نیست لااقل با برداشت برنج چیزی گیرمون میاد..
این کشاورز چندان هم کشاورز نیست او هیچ گیاهی را اهلی نکرده! ما لرستانی ها فقط تقلید و تبعیت از آسان ترین راه را به ارث می بریم.
او لیسانس حسابداری دارد در آژانسی مشغول بکار بوده که هم اکنون هم از نبود پول خرد مسافرها به ستوه آمده و راهی پاسداری از زمینهای پدرش می شود.
از پدرش می پرسیم: چرا برنج پی کارید؟
می گوید: قبلا خیار می کاشتیم الان برنج بیشتر سود دارد.
ناگفته نماند باغ انگور عسگری هم داشته که اضافه می کند: گنجشکها امانمان را بریده بودند، باغداری کارگر زیادی می خواست، درختها را بریدیم!
کشت خوشه های رنج که باید تا زانو میان آب خزید برای کشاورز عجیب نیست ولی آنچه که عجیب است رفتار ما لرستانی هاست که به یکباره همه برنجکار شدند.
یاد گزارش سال گذشته می افتم که چغندرکاران بروجرد مجبور به دور ریختن محصولاتشان شدند.
بخاطر کاشتن برنج که می گویند به راستی هم با رنج حاصل می شود بیمناک نیستم برای این بهشت ناراحتم که در همه امور به گدار به آب می زنیم و این بی گداری یعنی تحمیل خسران و باز هم عقب افتادن از چرخ توسعه و ترقی!
خوشه های رنج از لرستان جوانه می زند و مقابل چشمام ما خبرنگارها خودنمایی می کند.
درد این مردم فقر اقتصادی ست حسابداری که باید حساب و کتاب بخشی از این این استان دستش باشد می خواهد برنج اهلی کند!
کشاورزی که سنگ بیکاری پسران باسوادش را به سینه می زند،سهم درآمدی آنها از این خاک را به جیب استانهای همسایه هدیه می دهد!
اینجا سرزمین بذل و بخشش هاست بعد مردم خودمان در تب اقتصادی ضعیف عرق می کنند.
حتی طلای سرخ هم اینجا کشت می شود. گلهای ثروت که در نبود بسته بندی رایج با در کیسه های پلاستیکی کم مقدار جلوه می کنند! چرا جهاد کشاورزی استان در ترغیب مردم به کاشت گلهای ثروت کاری نمی کند!؟

کارشناسان چه می گویند:
کشت برنج در استان لرستان نسبت به سال های گذشته چندین برابر شده و مسوولین امر در خصوص این کشت آبدوست در سکوت به سر می برند.طبق نظر کارشناسان کشت بی رویه برنج این امر سبب افت شدید سطح آب های زیرزمینی و ایجاد مشکلاتی برای چاه های تامین آب شرب برخی روستاهای منطقه می شود و اگر کشت برنج با وضعیت فعلی ادامه یابد، بسیاری از روستاها با مشکل کمبود آب مواجه می شوند و سطح آب های زیر زمینی تا میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
این موضوع در حالی است که در هیچ کشوری از آب های زیر زمینی برای شالیکاری استفاده نمی کنند.آنچه دارد اتفاق می افتد برداشتهای بی رویه منابع آبی از چاهای آب کشاورزی، چه مجاز وچه غیر مجاز، چه آبهای سطحی وچه زیر زمینی ست که در نهایت منجر به رخداد بسیار ناگواری به نام پدیده خشکیدگی خواهد شد.

کشت مجدد برنج چه مضراتی دارد؟

به دنبال طرح وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر محدود کردن کشت محصولات آبدوست، دولت سیاست‌گذاری‌هایی هم انجام داد مبنی بر اینکه بتوان از مناطق پر آب ، محصول بیشتری برداشت کرد تا کشور با مشکل کاهش تولید برنج مواجه نشود.
به دنبال چنین تصمیم‌گیری، علاوه بر اقداماتی از قبیل تلاش برای افزایش بهره‌وری و استفاده از روش‌هایی برای آبیاری نوین، کشت دوباره برنج نیز در دستور کار قرار گرفت. اما این مساله فقط ماطوف استانهای شمالی مانند مازندران نشده و رفته رفته لرستان کوهستانی هم به شالیزارها پیوست.

هشدارهای زیست‌محیطی

اکنون مدتی است که برای این موضوع نیز برخی هشدارهای زیست‌محیطی داده می‌شود. در برخی مواقع گفته شد که کشت مجدد برنج آلودگی ایجاد می‌کند، موضوعی که مورد تائید دبیر انجمن برنج نیست و درباره آن توضیح می‌دهد: تفاوتی میان سمومی که در کشت اول و سمومی که در کشت دوم مورد استفاده قرار می‌گیرند، وجود ندارد، بنابراین اینکه فکر کنیم در کشت دوم، سموم آلوده مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در دور اول چنین نیست، صحیح نیست و این موضوع با توجه به دلایل ذکر شده منتفی است.
جمیل علیزاده بیان کرد: کشت دوم را به کشاورزان توصیه نمی‌کند، چون به دلیل مشکل کم‌آبی در کشور کشت دوم، ضرورتی ندارد.

آیا این کشت از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است یا خیر؟

فرامرز علی‌نیا، رئیس موسسه تحقیقات برنج نیز اظهار کرد: مزایای کشت دوم برنج افزایش تولید است. البته معایبی هم دارد که باید جدی گرفته شود. مثلا اینکه انجام دوبار کشت برنج در سال باعث می‌شود که سمپاشی علیه کرم‌ ساقه‌خوار به جای یکبار، دوبار انجام شده و باعث آلودگی آب و خاک شود.
وی افزود: از سوی دیگر کشت مجدد برای سال‌های کم‌آب اصلا توصیه نمی‌شود.
علی‌نیا گفت: بنا بر دلایلی که شرح آن رفت، کشت مجدد برنج اکنون توصیه نمی‌شود ولی موسسه تحقیقات برنج اکنون در حال انجام پژوهش‌هایی برای بررسی معایب کشت مجدد است که آیا این کشت از نظر سلامت و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است یا خیر؟

اصلاح الگوی کشت

اصلاح الگوی کشت به عنوان طرحی ملی در بخش کشاورزی کشور در حالی در دست اجراست که به نظر می رسد اجرای آن در برخی مناطق کشور و برای محصولات خاص الزام های ویژه دارد. البته اصلاح الگوی کشت موضوع جدیدی نیست اما بحران منابع آب و خاک سبب شده تا این مهم بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها، بازنگری در الگوی کشت ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود.

برای هر هکتار برنج حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار مترمکعب آب نیاز است

بر اساس اخبار واصله، هزاران هکتار از اراضی کشاورزی شهرستانهای درود، کوهدشت، چگنی، بخش های ویسیان، شاهیوند و … زیر کشت شالیزارهای برنج قراردارد و با توجه به هشدارهای مسوولان ارشد کشوری و استانی مبنی بر بحران آب و خشکسالی، بخش عمده ای از آب رودخانه های استان توسط کشاورزان مورد استفاده برای کشت این محصولات قرار می گیرد.
بر اساس تحقیقات به عمل آمده برای کشت هر هکتار برنج حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار مترمکعب آب نیاز است که با توجه به آمار سال های گذشته سالانه ۸هزار تن برنج در لرستان برداشت می شود، حال با توجه به کاهش ۴۵درصدی بارش ها و همچنین کاهش بین ۵۶ تا ۹۲درصدی آبدهی رودخانه ها، پیش بینی می شود با ناتوانی مدیرعامل و سیاست های غلط این شرکت در ممانعت از کشت محصولات آبدوست و مدیریت آب در سال جاری، استان دچار لطمات جبران ناپذیری در این حوزه و با بحران جدی و شدیدتری مواجه شود.
کشت محصولات آبدوست به اندازه ی نیمی از آب شرب شهری در استان است
طبق آمار شرکت آب و فاضلاب استان لرستان، سال ۹۶ بالغ بر ۸۵میلیون مترمکعب آب شرب در شهرهای استان مورد مصرف قرار گرفته است که با این حساب می توان گفت آب مصرفی در هزاران هکتار اراضی کشاورزی زیر کشت شالیزارهای برنج و محصولات آبدوست، به اندازه ی نیمی از آب شرب شهری در استان است. بهتر است بدانید هر لیتر آب از مرحله استخراج و تولید تا مصرف حدود ۲۸۰۰تومان برای شرکت آب و فاضلاب هزینه برجای می گذارد که با قیمت هرلیتر ۸۰۰تومان در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد، یعنی ۲۰۰۰تومان آن را وزارت نیرو و دولت متقبل می شود که با توجه به بحران آب و پیش بینی خشکسالی در سال آتی، مطمئنا قیمت آب برای مصرف کنندگان رشد فزاینده ای به خود خواهد گرفت.

شرکت آب منطقه ای لرستان چه اقداماتی انجام داده است؟

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان اظهار داشت: وظیفه شرکت آب منطقه ای تامین آب برای مصارف مختلف با اولویت آب شرب است و در خصوص کشاورزی وظیفه ما تنها تامین آب تا سر مزرعه و وظیفه سازمان جهادکشاورزی ارائه الگوی کشت و مدیریت مصرف و تقسیم و توزیع آب در مزرعه است.

امکان اقامه دعوا علیه برنج کاران وجود ندارد

دکتر رضا میرزایی تصریح کرد: در کشور ما هیچ گونه ماده قانونی که کشت محصولات آبدوست را جرم و کشاورز مربوطه را مجرم تلقی کند وجود ندارد، بنابراین در دادگاه امکان اقامه دعوا علیه برنج کاران وجود ندارد و جواب دادستان‌های محترم به مدیران شهرستانی ما این بوده که به جز کشت خشخاش، کاشت سایر محصولات کشاورزی آزاد و جرم محسوب نمی شود.
میرزایی تصریح کرد: تعداد ۱۸ گروه گشت و بازرسی شامل ۵۱ نفر در سطح دشت های استان به کار گرفته شده است تا از حفر چاه های غیرمجاز، اضافه برداشت ها و تخلفات حوزه آب جلوگیری کنند و این گروه ها حتی در ایام تعطیل نیز مشغول انجام وظیفه هستند.
میرزایی خاطر نشان کرد: در دو ماهه فروردین و اردیبهشت سال جاری تعداد ۶۸ حلقه چاه غیرمجاز در سطح استان پر و مسدود گردید و تعداد ۸ دستگاه حفاری غیرمجاز در شهرستان‌های دورود و بروجرد که بطور شبانه مشغول حفر چاه غیر مجاز بودند، شناسایی و با حکم قضایی توقیف شدند.

لجبازی و خشونت کشاورزان

میرزایی افزود: در شهرستان سلسله پرسنل امور آب که مشغول انجام وظیفه بود مورد کتک کاری قرار گرفتند و در شهرستان دورود به نیروهای گشت و بازرسی ما در شب تیراندازی مسلحانه شد.
وی گفت: در شهرستان دورود به لحاظ برخورد و تهدید مکرر مدیر امور آب، توسط افراد سودجو که اقدام به حفر چاه غیر مجاز و کشت محصولات آبدوست نموده بودند، جهت محافظت از ایشان و جلوگیری از تخریب کانال آبرسانی و دریچه سد مروک از پرسنل نیروی انتظامی استفاده می شود و در حرکتی مشابه مدیر اداره منابع آب شهرستان دلفان و خانواده ایشان بارها در خیابان توسط سیب زمینی کاران تهدید به مرگ شده اند، ولی با این همه تهدیدات و مشکلات، در شهرستان‌های رومشکان، کوهدشت، پلدختر، ازنا و الیگودرز بسیار خوب عمل شده و کاشت محصولات آبدوست بسیار جزئی و از الگوی کشت ارائه شده توسط سازمان جهاد کشاورزی نیز کمتر بوده است.

کشاورزان استان تمکین نمی کنند!

رضا میرزایی در پایان تخلف از الگوی کشت ارائه شده را مربوط به چهار شهرستان دورود، بروجرد، خرم آباد و شهرستان دلفان دانست و افزود: علیرغم اطلاع رسانی و برخوردهای قضایی، متأسفانه کشاورزان این شهرستان ها تمکین نکردند.

و حرف آخر؛

در استان ما نیز طرحی به نام الگوی کشت تصویب شد اما حاصل این الگو فقط تکثیر خوشه های رنج است و بس! خوشه های برنج که با ولع تمام هستی و مایه زیبایی این دره زیبا را به کام خودش می کشد. بهانه ها و دغدغه های مدیران را هم شنیدیم؛ به راستی چه کسی مسوول است به کشاورزها بگوید: انباشت کیسه کیسه برنج سود نیست چون بهای هر خوشه را با خالی شدن یک چشمه، کم شدن سطح آبهای زیرزمینی و به قیمت افزایش هرم نفس لرستان پرداخته ایم! نفس لرستان داغدار است که بی برنامه و بیهوده عرق می ریزد و در نهایت هم جزو استانهای محروم هستیم.