ماشته؛ تکرار رنگها بر تار و پود هنر

پایگاه خبری سنگ نوشته، یادداشت- علاوه بر این دارای مصارف جدید دیگری چون زیرانداز، روانداز، رویه کرسی و میز، دیوار کوب و سجاده است. ماشته یکی از مهم‌ترین و اصیل‌ترین بافته های سنتی لرستان و از جمله هنرهایی است که به نام لرستان ثبت ملی شده است. 

صنایع‌دستی نوعی از حِرَف است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی نیمی یا بیشتر آن تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. معمولاً به روش‌های سنتی ساختن کالاها اطلاق می‌شود. لوازمی که بصورت تولید انبوه و یا با ماشین آلات مختلف ساخته می‌شوند جزء صنایع‌دستی محسوب نشده و ارای ارزش هنری کمتری می‌باشند. با توجه به اینکه صنایع‌دستی از تنوع رنگ و شکل برخوردار است و تمامی مواد اولیه و ابزار کار آن در داخل کشور و استان به وفور موجود است، لذا از لحاظ اقتصادی، اشتغال و فرهنگی نقش بسزایی را در درآمدزایی و ایجاد هویت بومی و سنتی جامعه ایفا می‌کند که بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگری زمینه توسعه و پیشرفت در این صنعت وجود دارد. 

در حقیقت محصولات صنایع‌دستی دارای هویتی ملی و نقش مهم اقتصادی دارند که با ارزش افزوده که ایجاد میکنند میتوانند بسیاری از مشکلات ایجاد شده به خاطر کمبود اشتغال را حل نمایند. این دستبافته در نقاط مختلف کشورنام‌های مختلفی داشته و بنا به موقعیت مکانی و جغرافیایی تولید خود اسامی متنوعی همچون: چادر شب-موج-جاجیم و ماشته نامیده می‌شود که این از قدیمی‌ترین پارچه‌های دست بافته این منطقه است. مهمترین ماده مصرفی در تولید ماشته نخ پشمی «الوان» است. رایج‌ترین نقوش ماشته‌های لرستان عبارتند از: گل پتویی، چهارخانه آو و دار (آب و درخت) راه راه، هشت خانه و… کاربرد سنتی و اولیه ماشته رختخواب پیچ بوده ولی در زندگی عشایر و روستایی کاربردهای دیگری مانند زیر انداز، روانداز و روی کرسی دارد. امروزه از تولید ماشته برای روفرشی، رومبلی، انواع پشتی، کیف زنانه، ساک، روکش روی صندلی اتومبیل، تزئین منازل استفاده می‌شود. بافت ماشته به جز لرستان در گیلان و کرمانشاه و کردستان، آذربایجان و ایلام نیزرواج دارد. 

ماده اولیه این هنر پشم ریسیده است که در حال حاضر از نخ‌های پلی استر و آکریلیکی موجود در بازار نیز در بافت آن استفاده می‌شود. 

ابزار بافت در ماشته‌بافی: 

۱- دار ماشته‌بافی

۲- چهار ورد که ورد ابزار تقسیم‌بندی تارهای چله در هنگام ماسوره است. 

۳- چرخ چله پیچی

۴- چرخ ماسوره پیچی

۵- ماکو

۶- ماسوره

در واقع قسمت اصلی دار شامل چهار ورد است که وظیفه تقسیم تارهای چله را به عهده دارد این وردها توسط چهار پدال به پایه دار وصل می‌شوند که به هنگام بافت با جابجائی هماهنگ آن‌ها توسط پاهای بافنده عمل بافت صورت می‌گیرد. 

برای بافت ابتدا ماکو را با نخ پودی به دور ماسوله می‌پیچد و در درون ماکو قرار می‌گیرد تا از دهانه کار عبور کند، بافنده پاهای خود را بر روی تسمه پدال‌ها فشار داده تا با جابجائی وردها به دو دسته زیر و رو تقسیم و به اصطلاح دهانه کار باز شود. 

با باز شدن دهانه کار ماکو را از آن عبور داده و پود را با زدن شانه بر لبه پارچه کوبیده و به همین ترتیب در هر رج با کشیدن ۲عدد از پدال‌ها طبق نقشه بافت جابجا شده و مراحل بافت صورت می‌گیرد، نوار بافته شده به طور تقریبی ۹ متر طول و ۴۵ تا۵۰ سانتیمتر عرض دارد که هر چهار قطعه آن را به هم دوخته تا بافته‌ای به ابعاد ۲در ۲مترمربع به دست آید. 

می‌توان با تغییر در طرح و رنگ و تکنیک بافت کاربردهای جدیدتری نیز برای آن تعریف کرد. این دست بافته در اکثر مناطق استان و در شهرهای خرم آباد، بروجرد، نورآباد، الیگودرز و کوهدشت بافته می‌شود.

تهیه و تنظیم:
نرگس سپه‌وند