عوامل اعتیاد به فضای مجازی

پایگاه خبری سنگ نوشته، یادداشت-البته که نه. اقشار مختلف مردم و به خصوص جوانان، ساعت ها وقت خویش را صرف کتاب خواندن، تماشای تلویزیون و مکالمه تلفنی می کنند؛ حتی گاهی از خانواده و دوستان محیط خویش غافل می شوند، ولی آیا می توان گفت که آنها معتاد تلفن و تلویزیون هستند؟ البته که نه. برخی از روانشناسان بر این عقیده اند که راز اختلاف اینترنت و رایانه با دیگر رسانه ها و خصیصه اعتیادآوری آن، در این است که جوان هنگام کار با اینترنت و رایانه، به دنبال هویت یابی و تعامل اجتماعی بوده و این فرایند اجتماعی شدن است که آن را اعتیادآور می‌کند.
مسئله اساسی اینجاست که برآورده شدن کدام نیاز از طریق دنیای مجازی باعث می شود فرد به اینترنت روی آورد و رهایی از آن، او را با مشکلات فراوان روبه رو کند؟ ریشه این اعتیاد چیست و کاربر معتاد به دنیای مجازی درپی ارضا و تأمین چیست که این چنین شیفته و مجذوب آن شده است؟
وجود دیدگاه ها، نظرات، تبیین ها و اختلاف نظر در مورد نحوه پدیدآمدن، طبقه بندی، تشخیص، تداوم و استمرار اعتیاد مجازی، به پیچیدگی و معماگونه بودن این آسیب اشاره دارد و هنوز هیچ فرد، نظریه و دیدگاهی که قادر به تبیین تمامی رفتارهای اعتیادگونه باشد، مطرح نکرده است.
عوامل زمینه ساز اعتیاد مجازی
ناتوانی در برقراری روابط سالم اجتماعی:
معتادان به اینترنت اغلب از اتاق های گفت و گوی اینترنتی، سایت های اجتماعی، پیام ها یا بازی های آنلاین به عنوان راهی مطمئن برای ایجاد رابطه سود می برند.
مشکلات روانشناختی از قبیل افسردگی و اضطراب:
اینترنت می تواند راه فراری برای دوری از احساساتی نظیر دلمردگی، بی حوصلگی، افسردگی، اضطراب و ناراحتی های اعصاب باشد.
اعتیاد و وابستگی به مسائل دیگر نظیر اعتیاد به داروهای روان گردان، شرط بندی و غیره.
کم تحرکی، تنبلی و نداشتن فعالیت های بدنی:
به عنوان مثال ممکن است فرد، دچار ناتوانی یا معلولیت یا والد کودک خردسالی باشد و ترک خانه و پرداختن به فعالیت های اجتماعی برای او دشوار باشد. “دکتر کیمبرلی اس. یانگ” که از متخصصان و محققان برجسته در زمینه مسائل اینترنت است.
ریشه فریبندگی و اعتیادآور بودن اینترنت را در مدلی با عنوان” ACE ” به ۳ عامل پیوند می دهد.
الف ) گمنامی: آیا تا به حال اصطلاح” شما به اندازه رازهایتان نگران هستید” را شنیده اید؟ مسئله اعتیاد به اینترنت نیز چنین است. در اینترنت فقط کاربر و گیرنده پیام از این موضوع آگاهی دارند. کسی نمی تواند بفهمد شخصی که به اینترنت متصل است، مشغول چه کاری است.
ب) راحتی و آسودگی: شخص در خانه خود می تواند فقط با نوک انگشتانش، با دنیا ارتباط داشته باشد. با چند ضربه انگشت می تواند داستان های عاشقانه، بازی ها و کتاب های بزرگسالان و موارد دیگر را به داخل خانه خود بیاورد.
ج) گریز: دکتر یانگ می نویسد، اگر افراد در زندگی روزمره روز بدی داشته باشند، می توانند با مراجعه به اینترنت به تسکین و آسودگی برسند. بعضی از افراد معتاد، اینترنت را به عنوان مُسکن و بعضی دیگر به عنوان آزاد شدن یکباره هورمون آدرنالین می دانند. بالاتر از این فرد در اینترنت، می تواند هر شخصی باشد. می تواند وزنش را کمتر بگوید؛ اگرچه سنگین وزن باشد، خود را مجرد معرفی کند؛ اگرچه متاهل باشد و می‌تواند یک زندگی تخیلی و خیالی داشته باشد.
“دکتر جان گروهول” گفته می شود تحقیقات وسیعی در این زمینه انجام داده، معتقد است چیزی که باعث اعتیادآوری اینترنت شده، اجتماعی شدن است. جنبه هایی از اینترنت که کاربران بیشترین وقت خود را در آنها سپری می کنند، با تعامل اجتماعی مرتبط است؛ به عنوان مثال کاربران با انسان های همانند و دلخواه خود از طریق پست الکترونیکی، گروه های مباحثه یا خبری، گفت وگوی اینترنتی و مانند آن، وارد تعاملات اجتماعی می شوند.
اندیشمندان مرتبط با این حوزه در توضیح این مسئله که چرا مردم به گونه ای اعتیادآور از اینترنت استفاده می کنند، الگوی استفاده مرضی از اینترنت را پیشنهاد کرده و در این رابطه، ۲ دیدگاه ارائه می دهند؛ نخست اینکه علت گرایش افراد به استفاده اعتیادآور از اینترنت، تعامل آنها به دوری گزیدن از مشکلاتی است که در زندگی شخصی با آنها روبه رو هستند؛ به عبارتی، افراد برای اینکه از مشکلات زندگی فرار کنند، به اینترنت روی می آورند.
دیدگاه دومی که آنها درخصوص دلیل رویکرد افراد به استفاده اعتیادی از اینترنت بیان می کنند، دیدگاه قابل قبول تری است؛ آنها در این دیدگاه، به مراحلی اشاره می کنند که فرد هنگام کار با اینترنت و کشف منابع آن، از آنها گذر می کند. مراحل مورد نظر به این قرار است:
۱- افسونگری یا وسواس: این مرحله زمانی است که فرد تازه وارد این محیط شده یا اینکه یک کاربر قدیمی است که فعالیت جدیدی را در اینترنت پیدا می کند. مرحله اول به شدت اعتیاد¬آور است. درواقع، این حالت اعتیادی تا جایی ادامه می یابد که فرد وارد مرحله دوم، یعنی سرخوردگی شود.
۲- سرخوردگی: در این مرحله فرد نسبت به فعالیتی که اغلب انجام می دهد، سرخورده و بی تمایل میشود. موقعی که فرد از این مرحله بگذرد، می تواند مطمئنا وارد مرحله سوم یعنی تعادل شود.
۳- تعادل: نماد و مشخصه بارز مرحله سوم، استفاده طبیعی از اینترنت است؛ هر فردی در زمان های متفاوتی وارد این مرحله می شود.
نتیجه گیری
باتوجه به این ۳ مرحله باید گفت که حتی گاه اتفاق می افتد که تمامی این مراحل به صورت چرخشی در فرد تکرار شود. درواقع، سیر این مراحل به صورت خطی نیست. به ویژه زمانی که فرد فعالیت جدید جالب دیگری را در اینترنت پیدا می کند، این مراحل دوباره در وی از نو شروع می شوند. معتادان اغلب یک زندگی دوم یا راه فراری برای فراموش کردن مشکلاتشان ایجاد می کنند؛ درست مانند احساس کرختی و مستی که افراد معتاد به الکل، هنگام نوشیدن الکل گزارش می دهند.
یانگ در مطالعه اش درباره اعتیاد اینترنتی، بدین نتیجه رسید که افراد معتاد به اینترنت دچار علائم خاصی بوده و با پیامدهایی روبه رو می شوند که دقیقا مشابه پیامدهای افرادی است که به الکل، شرط بندی، خرید و سایر رفتارهای وسواسی دچار هستند. همچنین این افراد محیط مجازی اینترنت را جذابتر از واقعیت روزانه می‌دانند. زندگی روزانه این قبیل افراد تحت تسلط نیاز به اتصال به اینترنت قرار دارد.
عمده ترین حوزه های متأثر از اعتیاد اینترنتی، مدرسه، خانواده، کار و روابط هستند علاوه بر این، یانگ بدین نتیجه رسید که بروز اعتیاد اینترنتی، ریشه در ۷ دلیل اصلی دارد که عبارتند از: نارضایتی از زندگی زناشویی، فشار کاری، مشکلات مالی، نداشتن امنیت، اضطراب، دعواهای خانوادگی و زندگی محدود اجتماعی.

مرکز مشاوره معاونت فرهنگی واجتماعی پلیس لرستان