نرگس سپه‌وند- این بار می‌خواهیم با بانوی هنرمندی در رشته چرم دوزی از خطه هنری و تاریخی لرستان مصاحبه کنیم. اینجا کارگاه بانو صبا بیات هنرمند چیره‌دست چرم‌دوزی لرستان است در اولین برخورد با دیدن کیف‌های رنگارنگ، زیبا و خوش‌دست کارگاهش جذب آثارش می‌شویم.
پایگاه خبری سنگ نوشته، مصاحبه- کیف‌های متنوع و زیبا در چندین مدل آن‌قدر خوب و شکیل طراحی و دوخته شده‌اند که چشم باور نمی‌کند خم و چم این چرم محکم و این فرم‌دهی خاص و زیبا حاصل کار دست انسان باشد. ماشینی در کار نیست این هنر دست بانوی هنرمند لرستانی است که با ظرافت و تاملی توام با خلاقیت سازه‌ای محکم و شکیل را پدید آورده است.
این کیف‌ها متفاوت هستند. هر دوخت از دسته و گوشه و بدنه آن کار دست است. ذوقی محکم و ستودنی از سرانگشتان یک بانو است که ساعت‌ها زمان برده و قطعا رنجه زیادی به انگشتانش رسیده و از همه مهمتر ذوقی پنهان را آشکار و خلق کرده است.
لطفا خودتان را معرفی کنید و بیان کنید چه مدت است که به این حرفه مشغول هستید؟
صبا بیات هستم از شهر خرم‌آباد، متولد ۱۳۶۱، دارنده برند نگاره چرم و حدود ۱۲ سال است که به صورت خودآموز کار چرم‌دوزی را شروع کرده‌ام.
چگونه این هنر را فرا گرفتید؟
من این هنر را بسیار تجربی و بدون وجود هیچ کارگاه یا مغازه‌ای شروع کردم و با خرید وسایل و مواد اولیه از تهران کار خودم را در رشته چرم‌دوزی ادامه دادم و به تجربیات زیادی هم دست پیدا کردم.
آیا با مراکز خاصی همکاری دارید؟
بله از آنجایی که این هنر را دوست داشتم آن را ادامه دادم. در حال حاضر استادکار صنایع‌دستی مراکز بهزیستی و آموزشگاهایی در سطح شهر هستم. با مرکز جهاد دانشگاهی نیز به عنوان پشتیبان همکاری دارم.
در حال حاضر آیا کارگاهی برای آموزش دارید؟ و چه تعداد هنرجو دارید؟
بله در محوطه تاریخی باغ گلستان خرم‌آباد یک‌کارگاه و تعدادی شاگرد فعال دارم که کار می‌کنند ولی متاسفانه به خاطر محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا فعلا کارگاه تعطیل است و قادر به کار کردن در کارگاه نیستیم و در خانه مشغول کار چرم‌سازی هستیم.
مواد اولیه این صنعت را از کجا تهیه می‌کنید؟
عمدتا مواد اولیه را از تهران خریداری می‌کنیم و اگر سرمایه بیشتری داشته باشیم، می‌توانیم از کارخانه‌ها یراق و چرم سایر موارد مورد نیاز را به صورت عمده خریداری کنیم.
فروش محصولات شما چگونه است؟ آیا غرفه ثابتی دارید؟
فروش محصولات ما از طریق شبکه‌های مجازی و اینترنت انجام می‌شود و دوستان، آشنایان و مشتریان قدیم همچنان سفارشات شخصی خود را به ما می‌دهند.
البته پیش از دوران کرونا با ادارات و نهادهای دولتی همکاری خوب داشتیم که متاسفانه که به‌خاطر کرونا این همکاری کم شد و با تشدید شیوع همه‌گیری ویروس منحوس کرونا بازارچه صنایع‌دستی که ظرفیت مهم و شاخصی برای عرضه و فروش صنایع‌دستی بود نیز تعطیل شد که ضربه جبران‌ناپذیری به کار ما و همه هنرمندان وارد کرد.
علاوه بر این نمایشگاه‌هایی که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شد کمک خوبی برای عرضه محصولات صنعتگران بود که باز هم به علت خطر شیوع ویروس کرونا، نمایشگاه‌ها کلا مجازی شد
آیا پیش از بحران کرونا فروش قابل توجهی داشتید؟ از چه طریقی؟
به طور کلی فروش صنایع‌دستی جزو اولویت‌های چهارم و پنجم جامعه است. مخصوصا در روزگار کنونی کرونا که درآمدها کم و فشار زیادی بر همه صنوف وارد شد، جیب مردم خالی است و خرید چندانی ندارند.
در گذشته فروش عمده ما از توریست‌هایی بود که به باغ تاریخی گلستان رفت‌وآمد داشتند و انصافا فروش خوبی داشتیم و همچنین از طریق برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی در عید نوروز فروش مطلوبی داشتیم.
صنایع‌دستی لرستان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به عنوان یک هنرمند عقیده دارم دست‌سازه‌های صنایع دستی فقط کالایی برای مبادله نیستند بلکه سفیران فرهنگی هستند که هیچگاه دست از پیام خود نمی‌کشند و دقیقا این پیامی است که روی کیسه‌های فروش محصولات ما درج شده است زیرا ما در کنار فروش صنایع‌دستی به معرفی این صنعت و هنر هنرمندان کمک می‌کنیم و این فرآیند خود یک اقدام و پیام فرهنگی از هنر، زبان ذوق و فرهنگ لرستان به دیگر استان‌ها و حتی دیگر کشورها در سطح بین‌الملل است.
برای افزایش فروش چه راهکارهایی اتخاذ کردید؟
به عنوان مثال با هدف تنوع در سلیقه و نیز معرفی فرهنگ و نقوش تاریخی و از پیاده‌سازی طرح گلونی روی چرم استفاده کردیم و سایر نقوش هنری و نمادهای تاریخی لرستان نیز با توجه به ذوق و خلاقیت کارآموزان روی چرم به‌کار گرفته می‌شود.
این قبیل صنایع ترکیبی و با طرح خاص مشتریان خاص خود دارند اما افسوس که فعلا به خاطر بحران کرونا مجموعا فروش صنایع‌دستی مطلوب نیست.
شاخصه بارز هنرمندان صنایع‌دستی لرستان چیست؟
به جرات می‌توانم بگویم، ما هنرمندان لرستان بسیار قانع به سود کم و کلا کم‌توقع هستیم چون هنرمند هستیم و کارمان خلق اثر و هنر است و به خاطر علاقه به خلق و حفظ همین هنر، سودجو نیستیم و خلق آثار و حفظ این هنرها بیش از فروش آن‌ها برای ما اولویت دارد.
مهم‌ترین نتیجه مثبتی از این هنر گرفتید، چیست؟
خیلی از شاگردها و کارآموزهای ما در حال حاضر کارگاه دارند و فعال هستند و گاه که از طریق فضای مجازی آثار این عزیزان را رصد می‌کنم واقعا خوشحالم چون خیلی قوی و با خلاقیتی ستودنی رشد کرده‌اند و آن‌ها این هنر و صنعت را با اتکا به توان خودشان در بستری بهتر رواج می‌دهند که باعث افتخار است و من فقط چراغ راهی برای شکوفایی ذوق و هنر این عزیزان بودم.
آیا آموزش این هنر به سرمایه زیادی دارد؟
چرم دوزی نیاز به سرمایه و تجهیزات آنچنانی ندارد البته کار ما دست‌ساز است و دست‌دوز چرم را از طریق لیزر می‌توان برش داد و بعد دوخت بزنیم اما کار ما به‌صورت دست‌ساز است یعنی از صفر تا صد کار از کشیدن الگو، برش و سمبه زنی، دوخت و رنگ لبه و همه کارهای ساخت کار را با دست انجام می‌دهیم.
چه خواسته‌ای از رسانه و مسئولان دارید؟
خیلی ممنونم از لطف و وقتی که شما برای حمایت و معرفی هنرمندان اختصاص می‌دهید و پای درد دل هنرمندان می‌نشینید. ناگفته‌ای باقی نمانده و تنها خواسته و انتظار ما از مسئولین این است که با شرط رعایت پروتکل‌های بهداشتی اجازه فعالیت بازارچه‌ها و خصوصا کارگاه‌های صنایع‌دستی را صادر کنند چون راه ارتزاق خیل زیادی از هنرمندان فقط از طریق عرضه و فروش صنایع‌دستی است که اکنون در بحران کرونا به‌شدت در مضیقه هستند.
در محوطه باغ گلستان چه تعداد هنرمند مشغول به کار هستند و چه مشکلاتی دارند؟
۱۶ نفر هنرمند صنایع‌دستی در محوطه باغ گلستان در جوار قلعه تاریخی و زیبای خرم‌آباد کارگاه داریم که با تشدید شرایط کرونا کارگاه‌های ما بسته شد، نیازمند بازگشایی کارگاه‌ها و بازارچه‌های صنایع‌دستی هستیم البته شرایط بحرانی کرونا و محدودیت‌ها را درک می‌کنیم و پیشنهاد می‌کنیم به‌صورت شیفتی در طول هفته لااقل به کارگاه‌ها و بازارچه‌ها اجازه فعالیت دهند تا اقتصاد صنایع‌دستی بیش از این متضرر نشود.
آیا اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در دوران کرونا کمکی به شما هنرمندان کرد؟
بله، از زحمات و لطف اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان لرستان تقدیر و تشکر می‌کنیم و همین‌که هزینه اجاره بهای یکساله را بخشیدند، کمک شایانی به هنرمندان صنایع‌دستی کردند. البته همچنان منتظر بازگشایی کارگاه‌ها هستیم چون کار در منزل، جابجایی وسایل و جلب مشتری برای ما خیلی دشوار است و مشتری به صرفا دیدن عکس قانع نمی‌شوند و حتما نیازمند فضایی برای عرضه آثارمان هستیم.
گفتگو: نرگس سپه‌وند
