جامعه امروزی ما بیش از هر زمان دیگری به پذیرش و تحمل عقاید، افکار و سلایق مختلف نیاز دارد.
پایگاه خبری سنگ نوشته، یادداشت- شرایط و پیچیدگی های روابط دنیای امروزی، سطح و نوع انتظارات آدمیان از همدیگر چه در روابط بین الملل و چه در روابط گوناگون داخلی خودمان و خرده فرهنگ های موجود، ضرورت دگرپذیری را با چاشنی پررنگ احترام به تفاوت ها ایجاب می نماید.
خلاصه و مفید در چند جمله بیان شود؛ رواداری همراه با تحمل طرف مقابل است که در جامعه به همزیستی مسالمت آمیز منجر می شود و آنچه امروزه مهمتر می نماید نهادینه شدن فرهنگ رواداری و همزیستی با بینش های متفاوت است که می تواند به حفظ کرامت انسانی ، شکوفایی و گشایش بیشتر روابط آدمیان کمک کند.
لازم به گفتن نیست که اگر جهان اطراف ما همگن و همسان بود و عاری از تفاوت می زیستیم که دیگر نیازی به رواداری نداشتیم، اما اینگونه نبوده و نیست و تفاوت های خرد وکلان در لایه های مختلف و تضادهای اساسی، سنت این جهان از ازل تا ابد بوده و است.
اگر بخواهیم از رواداری بهتر بنویسیم، بد نیست اشاره ای به فرهنگ رواداری در ایران عزیزمان نیز داشته باشیم که به عنوان یکی از بزرگترین تمدنها و فرهنگ های جهان در این زمینه هم شناخته شده است.
چه در زمان اقتدار، عموما به کثرت گرایی احترام گذاشته می شد و چه در زمان افول؛ مانند حمله مغول نیز فرهنگ رواداری نزد ایرانیان خوش درخشیده است.
رواداری در کنار دیگر اصول همچون عدالت اجتماعی از مبانی اصلی سازنده در روابط فردی ، اجتماعی و حتی بین المللی است که بر آن تاکیدی ویژه می شود.
به گونه ای که ادبیات عرفانی ایران نیز مملو است از گوهرهای درخشان فرهنگ رواداری.
مدارا یا رواداری صرف یک عمل فردی نیست، بلکه فضیلتی برتر در سپهر کردار اجتماعی است.
به عنوان نمونه هایی شاخص در تاریخ می توان گفت؛”فرودسی و خرقانی” پس از ورود اسلام به ایران پیشگام فرهنگ و ادبیات رواداری در ایران بوده اند و پس از آنها می توان از عطار، مولانا ، سعدی و حافظ و… نیز نام برد.
جملات معروفی از خرقانی در دوران حکومت متعصب غزنویان به جا مانده است که ظاهرا ابدی شده اند؛
“”آنکه در این سرا درآید نانش دهید و از ایمانش نپرسید، چه آنکس که نزد باری تعالی به جان ارزد البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد.””
اینها نمونه های روشنی از نگاه ژرف بین ایرانیان در طول تاریخ پرفراز و نشیب تمدنیشان به مساله رواداری بوده است که لازم بود برای درک بهتر آن به موارد خاصی اشاره شود و بهتر بدانیم که این مهم، موضوع غریب و تازه ای نیست که در عصر حاضر و یا چند سده اخیر با آن آشنا شده و نسبت به آن بیگانه بوده باشیم و یا مانند خیلی از موضوعات امروزی آن را از بیگانگان به عاریت گرفته باشیم.(هرچند در این زمینه و در دوران معاصر دیگران بیشتر به آن پرداخته اند).
فراز و فرود جامعه معاصر ما ،تغییرات اجباری و اختیاری زندگی امروزی ، دوری از فرهنگ غنی گذشته و عدم اطلاعات کافی از زیر پوست گذشته خوب، بد یا زشتمان سبب شده که در خیلی از مسائلمان به این فرهنگ غنی رواداری رجوع و توجه ویژه نداشته باشیم، اما در بحبوحه و کشاکش زندگی شخصی، اجتماعی و حرفه ایمان کسی نیز مانند زنده یاد عزت اله فیلی پیدا می شود که با تمام نقاط قوت و ضعف کارنامه حرفه ای و برآیندی که از زندگی خود بجای گذاشته است، می تواند نشانه قابل احترام و شایسته ای برای رواداری عصر ما آن هم در غرب کشور، زاگرس تمدن ساز و خاصه لرستان فعلی باشد. لرستانی با تمام داشته ها و نداشته های امروزیش….
تیپ رواداری ایشان خواسته یا ناخواسته می تواند از جنس همان جملات تاریخی “خرقانی بزرگ”باشد که به گواه دوست، آشنا و همال همینگونه نیز بوده است.
نوع گفتمان ، برخورد و تضاربی که با دیگر افراد با بینش ها و کردارهای گوناگون بخصوص مهندسان و جامعه مهندسی اطرافش داشته است از ملایمت، انعطاف و دیالوگهای احترام برانگیز بوده است که فارغ از هر خطا، اشتباه و نتیجه ای در نهایت آنچه بر جا مانده است، نوع قضاوت ها و خاطره های نیک است و این دلیلی ندارد جز مدارا یا به عبارت بهتر رواداری از جنس و تیپ شخصیتی خودش که ساخته و پرداخته بود.
در شرایطی قرار داریم که مصائب بسیاری درزندگی امروزه ما وجود دارد که تسهیل امور و روابط سازنده بین آدمیان را کمرنگ کرده است.
اینکه چقدر خودمان یا سیاستهای خرد و کلان,عوامل بیرونی, روابط دنیای اطراف, تکنولوژی و … بر شرایط سخت امروزی تاثیر داشته است, نیاز مبرم به واکاوی وتحلیل های چند لایه دارد,اما به صراحت می توانیم بگویم که تقویت بنیان رواداری در جامعه فعلی می تواند به ما کمک کند که این دوران گذار سخت را بهتر و روانتر به سرانجام برسانیم.
با توجه به گسترش اطلاعات و پیچیدگی آنها، چگونگی روابط حرفه ای، سازمانی و غیر کاریمان در عصر امروزی ، تجربه اندوزی و حتی بی تجربگی سالیان فراز و فرود جامعه در اهم مسائل، نقش نخبگان در عرصه ها ، جایگاهها،فعالیت حرفه ایشان و بزنگاهها بیش از پیش نسبت به موضوع رواداری آشکارتر می شود.
نقشی که دوگانه است و هم می تواند مثبت و صعودی باشد و هم منفی و نزولی.
به زعم اینجانب یکی از عوامل توسعه یافتگی یا توسعه نیافتگی می تواند اثربخشی مثبت و یا منفی نخبگان و کنشگرانی باشد که عمری را در جامعه سپری کرده و شناخته شده هستند. حال چه نخبه کنشگر توسعه خواه باشد و چه غیر از آن، چه نخبه روادار باشد و چه نه.
شناختی که یا عام است یا خاص، شناختی که یا مربوط به قشری متخصص با فراوانی بالاست یا گروهی با فراوانی کمتر؛ اما در هر دو حالت تاثیرگذار هستند و نوع گفتمان آنها و برآیند رفتار حرفه ای، سیاسی و اجتماعی آنها می تواند رهگشا و اثربخش باشد و حتی بالعکس.
درحرفه مهندسی و در بین مهندسان نیز حضور پررنگ زنده یاد فیلی مشهود بوده است و با توجه به نوع ارتباطات چند سویه در بین شهروندان، شخصیت ایشان در آن سوی حرفه اش نیز موثر واقع شده است و آن هم در رفتاری مهم و ضرورت امروزه به نام “”مدارا و رواداری””.
در حال حاضر در جامعه مهندسی افراد بسیار موثری مانند ایشان به وفور یافت نمی شوند که با تمام اثربخشیشان بتوانند رواداری را در بین مهندسان جاری و ساری سازند.
همانطور که در دیگر بخش های جامعه نیز این کمبود را داریم و پربیراه نیست که بگوییم طی سالیان گذشته برای ساختن آدمهای روادار که کمک به نهادینه شدن جامعه روادار می کنند، کمتر وقت گذاشته ایم و کمتر کار کرده ایم و اصلا در مقاطعی نیز آن راقبول نداشته ایم!
متاسفانه یکی از آسیب های امروزه جامعه ایرانی شکاف بین نسلی است که خواسته یا ناخواسته بوجود آمده است و اگر ما بخواهیم این شکاف را کمتر کرده و یا ترمیم کنیم، راه و چاره ای نداریم که توجه بیشتری به نوع گفتار و رفتار آدمهای رواداری مانند “مهندس فیلی” که از سرمایه های اجتماعی این مرز و بوم هستند که به سرمایه نمادین هم بدل گشته اند در روابط مختلفمان داشته باشیم و برای اثر بخشی آن رفتارها حداقل در بین هم صنفهایمان گفتمان و برنامه ریزی مدونی شکل بدهیم که پس از رفتنشان آه حسرتمان بلند نشود که چرا از ایشان و دیگران مانند ایشان برای رونق روابط و امورمان بهره کافی نبرده ایم؟!
شخص رواداری مانند زنده یاد مهندس فیلی در اعتقادات شخصی خود و در گفتار و رفتار نسبت به زندگی حرفه ای و غیر حرفه ای دیگران دست به مداخله سلبی نمیزند، حتی اگر آن اعتقاد و رفتار برایش پرسش برانگیز و آسیب آفرین باشد. این هم خصوصیت بارزی بود که در وجود ایشان خودنمایی می کرد و در روابط امروزیمان قابل تامل..
آنچه در مرام و وجود مرحوم مهندس فیلی فقید نهادینه شده بود, سیاست و رفتاری مداراگر و دگرپذیر بوده و به رسمیت شناختن تفاوتها و بر صدر نشاندن آن در برابر تخاصم ، عدوات و دوری از مطلق انگاری و توجه ویژه به نسبی گرایی بوده است که او را در یادها زنده نگه می دارد و برای همه ما می تواند عبرت آموز باشد.
با تمام گفتنی ها و ناگفتنی های این موضوع حیاتی عصر حاضر ،تاکید می شود که جامعه امروزی ما با تمام بحرانهایش برای بقا و پایداری به رواداری و نهادینه شدن آن نیازمند است و چه بهتر بتوانیم واکاوی بیشتری آن هم بدون تعصب و بدون شعار “زنده باد و مرده باد” نسبت به امثال “زنده یاد فیلی” داشته باشیم که خیر و صلاح ما در عنایت و تامل ویژه به اینگونه مسائل است.
